Stress de bron van alle kwaad

“ Het is belangrijk dat je stress bij jezelf gaat leren herkennen zodat je vroegtijdig kunt ingrijpen. Luister naar je lijf, en ga in tijden van drukte niet eindeloos door. Voor je het weet is de weg naar herstel een stuk verder weg dan je in eerste instantie vermoedde. ” — Drs. Annemieke A.M. Haklander, 23 May 2016

Stress is binnen de psychologie één van meest onderzochte onderwerpen. Volgens onder anderen Sapolsky zijn vrijwel alle stoornissen en somatische ziekten terug te leiden naar stress. In dit artikel vind je een inleiding over stress die jou handvatten biedt om stress vroegtijdig te signaleren en aan te pakken.

Goede en slechte stress

Stress heeft tegenwoordig een negatieve klank, maar hoeft niet altijd negatief te zijn, goede stress hebben we juist nodig ². Er zal dus onderscheid gemaakt moeten worden tussen goede en slechte stress. Goede stress zorgt ervoor dat we ons aan kunnen passen aan de omgeving. Goede stress zorgt ervoor dat we vluchten uit een situatie die onveilig is en dat we vechten als we niet anders kunnen. Al je energie en bloed worden gebruikt voor organen die ons kunnen helpen overleven, waaronder je hersenen, die ervoor zorgen dat je na kunt denken, en je spieren, om te kunnen rennen/vechten. Alle andere lichaamsfuncties worden nu dus op een lager pitje gezet.

Door middel van stress kan je jezelf dingen aanleren. Bijvoorbeeld: iets gaat niet goed, hiervan krijg je een stressreactie, ook wel stressor genoemd. Dit zorgt er op zijn beurt voor dat je op zoek gaat naar andere manieren om je doel wel te bereiken. Je leert dat een andere manier beter is en hebt je dus aangepast aan de omgeving.

Zoals eerder beschreven kan stress ook negatief zijn. Dit treedt op wanneer stress langdurig aanhoudt. Wanneer de stress langdurig aanhoudt, worden er allerlei systemen voor een langere periode geactiveerd. Je kan je voorstellen dat wanneer een systeem te lang geactiveerd blijft, dit vanzelf een grote bron wordt van allerlei psychische en lichamelijke klachten. Dit moeten we dus zien te voorkomen.

Psychologie en stress

Een mens is in balans als er overeenstemming is tussen wat we willen, voelen en denken ⁵. Psychisch gezien wordt vrijwel elke situatie waarin we terechtkomen gezien als hanteerbaar. Zodra we onzeker worden over toekomstige veranderingen dreigt er controleverlies. Interessant is hier dat als we denken dat we de situatie niet aankunnen, er verschillende emoties de revue zullen passeren zoals woede, angst, machteloosheid, frustratie. Ongeacht of deze gedachte waar is of niet, zorgen deze emoties voor psychische stress wat op zijn beurt een systeem van fysiologische reacties in gang zet.

Stress herkennen

Normale en biochemische reacties op acute stress worden door twee belangrijke delen van het zenuwstelsel geregeld ². Het sympathische gedeelte wordt geactiveerd als het lichaam in paraatheid moet worden gebracht en het parasympatische deel neemt dit over in rust, zodat het lichaam zich weer kan herstellen. Beiden zijn een onderdeel van je autonome zenuwstelsel. Je autonome zenuwstelsel is verantwoordelijk voor alles wat je zelf niet bewust kunt aansturen, zoals de werking van je darmen en je hart.

Selye deed onderzoek naar stressresponsen⁴ en vond dat er bij stress een drietal fases doorlopen werden, namelijk de alarmfase, de aanpassingsfase en de uitputtingsfase. Deze theorie bevestigt dat met name de uitputtingsfase verantwoordelijk is voor het ontstaan van ziekten.

De alarm fase

Een stressor wordt opgemerkt. Tijdens de alarmfase is dit de natuurlijke reactie op de stressor. Deze reactie kan wel een paar uur aanhouden en wat er eigenlijk gebeurt, is dat je stresshormonen worden gemobiliseerd.

De aanpassingsfase

Het responssysteem wordt geactiveerd om weer terug te kunnen naar de homeostase. Homeostase houdt in dat je lichaam weer in balans is. Terugkeren naar homeostase kan soms dagen of weken duren. Als de stressor aan blijft houden maar afneemt qua intensiteit, treedt het weerstandsstadium op. Dit stadium zorgt ervoor dat je lichamelijke reacties op de stressor zullen afnemen, maar sterker aanwezig zijn dan normaal. Je kan je voorstellen dat een consequentie hiervan is dat je lichaam bij een volgende stresssituatie minder in staat is om deze aan te kunnen. Omdat je lichaam een volgende stressor niet goed meer aan kan, is de kans op het ontstaan van lichamelijke klachten groot. Terugkerende of chronische stress kan ontstaan bij een ingrijpende levensgebeurtenis, maar kan ook een opstapeling zijn van meerdere dagelijkse beslommeringen die voor spanning zorgen, zoals relatieproblemen, hoge werkdruk, burenruzie en ga zo maar door.

De uitputtingsfase

Als de stressor blijft doorgaan of zich blijft herhalen, kan dit op den duur een groot effect hebben op je fysieke en psychische gezondheid. Er wordt als het ware roofbouw op je lichaam gepleegd, wat er voor zorgt dat je lichaam uitgeput raakt en je weerstand minder wordt. Op zijn beurt kan dit zorgen voor een ontregeling in je hormoonhuishouding. Sommige onderzoekers³ zijn van mening dat stress op den duur zelf tot de dood zou kunnen leiden.

Stress bestrijden

Nu je weet hoe stress verloopt, is het tijd om stil te staan bij jezelf. Het herkennen van stress is van belang, dan kun je er ook tijdig wat aan doen. Er is veel onderzoek gedaan naar hoe je stress kunt verminderen. Hieronder staan we stil bij twee veelgebruikte en onderbouwde interventies die jijzelf kan toepassen om te zorgen dat niet ook jij een welvaartsziekte tegemoet gaat.

Meditatie

Meditatie wordt al eeuwen gebruikt om stress te reduceren en de gezondheid te bevorderen. Minstens net zo lang is er onderzoek gedaan naar de effecten van meditatie op stress. Dat meditatie stress vermindert wordt keer op keer bevestigd¹. Maar wat is meditatie nu precies? En hoe doe je dit? Meditatie is een manier om tot jezelf te komen. Dit doe je door je hoofd leeg te maken en je bewust te zijn van het hier en nu. Een simpele manier om te starten met mediteren is om een rustige plek op te zoeken waar je kunt zitten / liggen, wat jij prettig vindt. Je sluit je ogen en je begint je ademhaling te observeren. Als je aandacht afdwaalt tel dan 1 bij inademen, 2 bij uitademen en ga zo door tot je bij de tien bent. Vanuit hier kun je weer beginnen met het volledig focussen op je ademhaling.

Beweging

Recent onderzoek⁶ toont aan dat sporten op regelmatige basis het proces van herstel bespoedigt en er dus voor zorgt dat je lichaam sneller terug kan naar het homeostatische level. Reden te meer om het belang van sporten in te zien. Sporten is niet alleen goed voor je lichaam, maar ook voor je geest.

Conclusie

Stress kan er voor zorgen dat je jezelf dingen aanleert (goede stress), maar kan ook zorgen voor lichamelijke en psychische klachten (slechte stress). Het is belangrijk dat je stress bij jezelf gaat leren herkennen zodat je vroegtijdig kunt ingrijpen. Stress kun je bestrijden met meditatie, relaxatie-oefeningen en beweging. Luister naar je lijf, en ga in tijden van drukte niet eindeloos door. Voor je het weet is de weg naar herstel een stuk verder weg dan je in eerste instantie vermoedde.

Geschreven door:

Drs. Annemieke A.M. Haklander

Mogelijk vinden vrienden dit ook interessant!