Belangrijkste maaltijd van de dag

Ontbijten wordt vaak geassocieerd met een gezond voedingspatroon en menig diëtist en voedingsdeskundige adviseert ontbijten als onderdeel van een advies om af te vallen. Vaak wordt er dan gezegd dat het ontbijt de belangrijkste maaltijd van de dag is. Dit is zeker waar als je ontbijtproducten verkoopt, maar wetenschappers zijn echter wat terughoudender als het om ontbijt en afvallen gaat. Uit diverse studies blijkt namelijk dat er geen duidelijk verband is tussen het ontbijt en afvallen ¹. Aan de hand van drie onderzoeken neem ik jullie mee in de wereld van het ontbijten en afvallen.

The Bath Breakfast Project

In The Bath Breakfast Project onderzochten Betts en collega’s ² welk verband er is tussen ontbijtgewoontes en de energiebalans. In een gerandomiseerd onderzoek met controlegroep (wetenschappelijk onderzoek waarbij getracht wordt te achterhalen of een interventie werkzaam of zinvol is) werden 12 mannen en 12 vrouwen uit Zuid- West Engeland verdeeld in een ontbijtgroep (>700kcal vóór 11:00 uur) en een niet- ontbijtgroep (0kcal vóór 12:00 uur) en vervolgens gevolgd gedurende 6 weken. Er werden diversen metingen gedaan voor, tijdens en na het onderzoek waaronder de energie-inname door middel van een voedseldagboek, het rustmetabolisme, lichaamssamenstellingen, bloedlipiden en 24-uurs bloedglucosemetingen. De onderzoekers concludeerden dat het gewicht, de vetmassa en de ruststofwisseling niet werden beïnvloed door het wel of niet nuttigen van het ontbijt. Wel werd er een lichte toename van fysieke activiteit en beweging waargenomen in de ontbijtgroep. De cardiovasculaire gezondheid werd niet beïnvloed door één van de behandelingen, maar in de ontbijtgroep bleek de bloedglucose ‘s middags en ‘s avonds stabieler in vergelijking met de niet-ontbijtgroep.

Compensatie

Dhurandhar en collega’s ³ onderzochten in een 16 weken lang gerandomiseerd onderzoek met controlegroep het effect van een ontbijt tegenover het overslaan van het ontbijt op de energiebalans. 309 gezonde deelnemers met overgewicht (BMI 25-40kg/m2) die wilden afvallen werden willekeurig toegewezen in één van de drie onderzoeksgroepen: 1) onbijtgroep (<10:00 uur eten), 2) niet-ontbijtgroep (<10:00 uur niet eten) en 3) controlegroep (kregen instructies om een gezond eetpatroon aan te houden zonder dat het ontbijt specifiek genoemd werd). Als het eten van een maaltijd eerder op de dag (ontbijt) tegenover het eten van een maaltijd later op de dag (geen ontbijt) invloed heeft op de energiebalans, dan zal dat bij de deelnemers te zien zijn aan de gewichtsverandering gedurende het onderzoek. De conclusie van de onderzoekers luidden dat het eten van een ontbijt of geen ontbijt geen invloed heeft op het gewichtsverlies bij gezonde mensen die af wilde vallen.

Anno 2016

De laatste systematic review (overzichtsartikel van alle bekende onderzoeken op een bepaald gebied) op het gebied van afvallen en ontbijten werd eind april 2016 gepubliceerd in The FASEB journal ⁴. Deze zogenoemde systematic review bood geen ondersteuning voor de algemene stelling dat ontbijten gunstiger is dan niet ontbijten als je gewicht wilt verliezen. Dit sluit volgens de auteurs echter niet uit dat bepaalde soorten ontbijt of bepaalde bevolkingsgroepen positief of negatief kunnen reageren op het ontbijten of overslaan van een ontbijt of dat ontbijten andere gezondheidsbevorderende of negatieve gevolgen kan hebben.

Conclusie

Onderzoek naar ontbijten is een vak apart. De ontbijtindustrie heeft een grote spreekwoordelijke vinger in de pap en heeft financieel voordeel van onderzoek wat ten gunste komt van het ontbijt. Daarnaast wordt er al jarenlang geadviseerd door jan en alleman dat ontbijten gezond is. Ontbijten is dan ook typisch iets wat gezondheidsbewuste mensen doen. Dit zijn mensen die veel sporten en bewegen, niet roken, geen alcohol drinken en gezond eten. Eén ding is zeker: de noodzaak om te ontbijten om af te vallen is een mythe. Van ontbijten val je niet af en als je niet ontbijt word je ook niet dikker. Ontbijten heeft daarnaast weinig effect of de ruststofwisseling of op de hoeveelheid die je de rest van de dag eet. Ontbijten heeft wel een licht positief effect op de fysieke activiteit en beweging en het blijkt dat de bloedglucose bij ontbijters ‘s middags en ‘s avonds wat stabieler is. Als ‘s ochtends geen trek hebt hoef je dus niet tegen je zin een ontbijt naar binnen te werken als je wilt afvallen, dit kan gerust later op de dag.

Bronnen