Slapen, is dat nou tijdverspilling?
“ Slaap is niet alleen van groot belang om goed te kunnen functioneren, het is ook nog eens belangrijk voor allerlei fysiologische processen in het lichaam, zoals het immuunsysteem. ”
We brengen een derde van ons leven slapend door. Een goede nachtrust is echter allesbehalve vanzelfsprekend en bestaat uit verschillende stadia. Slaap is niet alleen belangrijk om goed te kunnen functioneren gedurende de dag, maar speelt ook een cruciale rol in allerlei fysiologische processen.
Slaapduur
Om goed uitgerust te zijn heeft het merendeel van de volwassenen (~65%) 7 tot 8 uur slaap nodig, al varieert het van persoon tot persoon hoeveel slaap er precies per nacht nodig is 1,2. Twee procent van de volwassenen heeft meer dan 10 uur slaap nodig terwijl acht procent genoeg heeft aan minder dan 6 uur slaap. Belangrijk om te weten is dat bij mensen die kort slapen de “diepe slaap” net zo lang duurt als bij mensen die lang slapen. Kinderen hebben doorgaans veel meer slaap nodig dan volwassenen (~17 uur of meer) terwijl tieners gemiddeld 9 uur slaap nodig hebben. Ouderen slapen een stuk lichter en hebben ook minder slaap nodig. Hoe oud of jong je ook bent, te weinig slaap zorgt voor een “slaapschuld” die terugbetaald moet worden in de opvolgende dagen 1. Bij een slaaptekort wordt dan vooral de diepe slaap ingehaald. In de tussentijd zal je in moeten inleveren op reactietijd, scherpheid en andere functies. Slaapproblemen eisen dan ook hun tol!
Slaapcyclus
Een goede nachtrust bestaat uit verschillende stadia die elkaar continu opvolgen en die onder zijn te verdelen in de non-REM(rapid eye movement)-slaap en de REM-slaap. Deze stadia vormen samen de slaapcyclus die in totaal ongeveer 90 tot 110 minuten duurt. Per nacht wordt deze slaapcyclus 4 á 5 keer achter elkaar doorlopen 1,2.
Non-REM-slaap
De non-REM-slaap is onder te verdelen in 3 stadia (voorheen 4) 1,2:
REM-slaap
In tegenstelling tot tijdens de non-REM-slaap zullen tijdens de REM-slaap de bloeddruk, hartslag, stofwisseling en hersenactiviteit verhogen tot waarden die vergelijkbaar zijn met het wakker zijn. Tegelijkertijd zullen de spieren volledig ontspannen. Tijdens de REM-slaap komen dromen het meest voor.
Functie van slaap
Ondanks dat er een berg aan beschrijvende gegevens beschikbaar zijn en de afgelopen 50 jaar veel wetenschappelijke onderzoeken zijn gedaan naar de verschillende slaapstadia blijven, de functies van de verschillende slaapcycli voor een groot deel een raadsel 3. Hoewel de meeste slaapwetenschappers het met elkaar eens zijn dat de non-REM-slaap meewerkt aan het biologisch herstel van het lichaam, is er nog veel discussie en onduidelijkheid over de functie van de REM-slaap.
Bescherming tegen ziekteverwekkers
Slaap speelt in ieder geval een belangrijke rol bij de bescherming tegen ziekteverwekkers 3. Slaap heeft invloed op een belangrijk deel van het hormoonsysteem (de hypothalamus-hypofyse-bijnier as) en het sympathische zenuwstelsel, die op hun beurt beide een belangrijke rol spelen in het goed reguleren van het immuunsysteem 4. Een goede werking van het immuunsysteem is belangrijk om die vervelende ziekteverwekkers buiten de deur te houden! Nachtelijke slaap zorgt namelijk voor een verhoogde activiteit van ons immuunsysteem. Een slaaptekort of verstoring van slaap zorgt dan ook voor een slechter werkend immuunsysteem, wat onder andere resulteert in een verminderd effect van vaccinaties en een hogere vatbaarheid voor infectieziekten. Zo bleek dat de werkzaamheid van het griepvaccin 50% afnam bij personen die een nacht slecht sliepen in vergelijking met personen die een normale slaapcyclus doormaakten 5. Vergelijkbare resultaten werden gevonden bij slaaptekort en de werkzaamheid van vaccins voor hepatitis A 6 en hepatitis B 7 (ook een tweetal virussen waar je ziek van kan worden). Een ander wetenschappelijk onderzoek liet zien dat niet alleen een slaaptekort (minder dan 5 uur slaap) maar ook een teveel aan slaap (meer dan 9 uur) samenhangen met een vergrote kans op het krijgen van een longontsteking ten gevolge van een infectie met een ziekteverwekker 8. Slaap heeft niet alleen invloed op het immuunsysteem, maar het immuunsysteem heeft andersom ook invloed op slaap. Een overactief immuunsysteem kan je slaap dus ook verstoren! 4 Op dit moment beginnen we pas langzaam te begrijpen hoe infecties invloed hebben op onze slaapcycli en het is dan ook nog een groot vraagteken waarom onze slaap verandert tijdens ziekte. Om deze reden is het belangrijk dat toekomstig wetenschappelijk onderzoek zich richt op de complexe relatie tussen slaap en het immuunsysteem. Vrouwen blijken meer kwetsbaar voor het ontstaan van disbalans van het immuunsysteem bij slaaptekort dan mannen. Mannen daarentegen hebben meer risico op hart- en vaatziekten en kanker bij een tekort aan slaap 4.
Conclusie
Naast voldoende beweging en gezond eten is een goede nachtrust heel belangrijk voor onze gezondheid. Slaap is niet alleen van groot belang om goed te kunnen functioneren, het is ook nog eens belangrijk voor allerlei fysiologische processen in het lichaam, zoals het immuunsysteem. Slaap lekker!
Thema: slapen
In een reeks van vier artikelen gaat Simply.Fit in op het thema slapen. Het thema wordt vanuit vier vakdisciplines benaderd door enthousiaste wetenschappers: fysiologie (werking van het menselijk lichaam), kinesiologie (bewegingsleer), diëtetiek (voedingsleer) en psychologie (gedragsleer). Dit was het eerste artikel van deze reeks, in het volgende artikel zal bewegingswetenschapper drs. Paula Bos verder ingaan op de basis van slapen met het accent op training.
Wist je dat..
.. ‘Fatale familiaire insomnie’ een zeer zeldzame overerfbare en onbehandelbare slaapziekte is (chronische slapenloosheid) die pas op latere leeftijd ontstaat? Volledige slapenloosheid leidt tot hallucinaties, paniekaanvallen en uiteindelijk tot de dood van de patiënt. Best belangrijk dus, die slaap!
.. met een hypnogram (wordt ook wel slaapcurve genoemd) je de verschillende slaapcycli en de slaapkwaliteit in beeld kunt brengen? Deze slaapcurve kan worden gemaakt aan de hand van het elektro-encefalogram (EEG), het elektromyogram (EMG), het elektro-oculogram (EOG) en het elektrocardiogram (ECG) waarmee respectievelijk de hersengolven, de spiertonus, de oogbewegingen en het hartritme in beeld worden gebracht.
.. dolfijnen continu wakker kunnen blijven door hun 2 hersenhelften afwisselend van elkaar te doen slapen? 2. Best handig toch?
.. de langste vastgelegde periode van vrijwillig wakker blijven op ongeveer 19 dagen staat? De betreffende jongeman herstelde hiervan in enkele dagen waarin hij het slaaptekort inhaalde.
Geschreven door:
Dr. Tim J. Schuijt
Mogelijk vinden vrienden dit ook interessant!
Bronnen
| Verwijzing | Bron |
|---|---|
| 1 | Hall, J.E., Guyton and Hall textbook of medical physiology 2015: Elsevier Health Sciences. |
| 2 | Purves, D., et al., Neuroscience. 4th. Sunderland, MA: Sinauer Associates, 2007. |
| 3 | Krueger, J.M., et al., Sleep function: Toward elucidating an enigma. Sleep Med Rev, 2015. 28: p. 42-50. |
| 4 | Irwin, M.R., Why sleep is important for health: a psychoneuroimmunology perspective. Annu Rev Psychol, 2015. 66: p. 143-72. |
| 5 | Spiegel, K., J.F. Sheridan, and E. Van Cauter, Effect of sleep deprivation on response to immunization. JAMA, 2002. 288(12): p. 1471-2. |
| 6 | Lange, T., et al., Sleep enhances the human antibody response to hepatitis A vaccination. Psychosom Med, 2003. 65(5): p. 831-5. |
| 7 | Prather, A.A., et al., Sleep and antibody response to hepatitis B vaccination. Sleep, 2012. 35(8): p. 1063-9. |
| 8 | Patel, S.R., et al., A prospective study of sleep duration and pneumonia risk in women. Sleep, 2012. 35(1): p. 97-101. |